Cá chết vì ô nhiễm Hiến pháp quy định công dân được giao trách nhiệm quản lý môi trường
Biện pháp này không hề góp phần giảm ô nhiễm mà dẫn đến càng ngày càng ô nhiễm và người dân cảm thấy bất an. Nhưng nhiều khiếu kiện kéo dài ngày một phức tạp do giải quyết chưa minh bạch. Ngôn ngữ của các tổ chức xã hội dân sự trong việc giám sát và giải quyết tranh chấp môi trường chưa được trọng. Cần tham khảo Nhật Bản như cách thức tổ chức phải minh bạch hay phải thành lập một tổ chức, hoặc cơ quan ngoài tòa án chuyên tư vấn hòa giải độc lập ở các cấp, đầu tiên là cấp cơ sở có công quyền.
Tuy nhiên hệ thống dày đặc bài viết đề tài này lại quá ít chỉ ra mối liên hệ giữa các tranh chấp môi trường với các bất cập trong cơ chế giải quyết. Thanh Như.
Người dân không biết khiếu nại của mình đang ở tuổi nào, trong khâu xử lý, chưa nói đến kết quả xử lý tranh chấp có thỏa đáng hay không. Để giải quyết thấu suốt tranh chấp môi trường rõ ràng đường vẫn còn dài phía trước. Ảnh: Lê Giang - Hoàng Long Xử lý tranh chấp dựa trên "ca cẩm”? Trong khi chính quyền nhiều địa phương còn rất "miễn cưỡng” xử phạt các công ty gây ô nhiễm, vì nghe đâu chất lượng môi trường địa phương ít hệ trọng đến vị thế của họ, thì nhiều doanh nghiệp đều thấy rõ nộp tiền phạt sau khi gây ô nhiễm luôn rẻ hơn đầu tư vào hệ thống xử lý kiểm soát ô nhiễm, rủi ro bị đóng cửa do gây ô nhiễm cũng rất thấp
56,63% người dân Đà Nẵng nói họ bị ảnh hưởng của ô nhiễm mùi từ KCN và tại TP. Ảnh: Lê Giang - Hoàng Long Tranh chấp môi trường đang là hiện tượng xã hội bức xúc, ngày càng phổ thông. Quy định danh phận cho các tổ chức trung gian hòa giải môi trường ở cơ sở cũng chưa.
TS Nguyễn Ngọc Sinh tại hội thảo mới nhất do VACNE cùng Viện Chính sách Môi trường (Bộ TN&MT) và Quỹ Châu Á tổ chức hôm 20-8 cho rằng, giải quyết tranh chấp môi trường là vấn đề khó và rất mới ở ta. Nhưng Luật Tranh chấp môi trường nước ta chưa có, chỉ có Điều 129 trong Luật bảo vệ môi trường 2005 quy định về vấn đề này, chưa đủ rõ ràng cụ thể.
Người gây ô nhiễm Thực tế lại được bảo vệ, "thoát” việc trả tiền bồi hoàn. Các thảm họa do ô nhiễm môi trường đang lôi cuốn rất nhiều sự quan tâm của báo chí. Viện Nghiên cứu Chiến lược Chính sách Công nghiệp, Bộ Công thương cho biết số liệu này. Các mỏng Đánh giá Tác động môi trường thường không được công bố rộng rãi, thiếu sáng tỏ thông tin
Điểm lại một số vụ tranh chấp tiêu biểu về môi trường ở ta bấy lâu sẽ thấy người dân đã gửi đơn thư tố giác ô nhiễm gây hại cho cây trồng, vật nuôi, sức khỏe và tập quán canh tác của họ.
Thực tế người dân lại không được giao cho những quyền lợi thực thụ. Đây là tiêu biểu của giải quyết tranh chấp môi trường "dựa trên ca cẩm” - Điều phối viên chương trình IUCN Việt Nam, Jake Brunner nhóng. Báo chí cũng chưa phân tách sâu bản tính các sự kiện, tội lỗi trong đầu tư, xây dựng kết cấu hạ tầng, thậm chí "trăm dâu đổ đầu thời tiết, biến đổi khí hậu”… Ảnh: Lê Giang - Hoàng Long Thiếu hệ thống pháp luật bài bản Việc thực thi pháp luật không hợp nhất khi người dân được phép tham gia giám sát bảo vệ môi trường nhưng lại không được trao quyền để thực hiện.
HCM, tỷ lệ này là 96%. Chỉ khi nổi lên những vụ lớn như bị các hãng tàu Nhật Bản kêu ca về vỏ tàu của họ bị ăn mòn trên sông Thị Vải do công ty Vedan gây ô nhiễm, chính quyền địa phương mới trang nghiêm vào cuộc. Đã phong tỏa sản xuất kinh dinh, biểu tình, kêu gọi tẩy chay sản phẩm, thậm chí đập phá cơ sở gây mất an ninh môi trường, gây sức ép lên các "ông chủ” gây ô nhiễm.
Các cơ sở sinh sản gây ô nhiễm muốn hết ô nhiễm cốt tử phải chuyển đổi công nghệ tốt hơn thì lại thuần túy di dời từ nội ra ngoại thành, nhuộm tiếp ngoại thành ô nhiễm… Có thể thấy người dân là nạn nhân của ô nhiễm luôn gặp khó khăn để thu thập đủ chứng cứ chứng minh, cũng như hạn chế về tiềm lực tài chính để đeo đuổi các vụ kiện.
Các nước trên thế giới đều vấp phải vấn đề này
Tranh chấp môi trường còn phải bao hàm cả đa dạng sinh học chứ không nên bó hẹp về ô nhiễm. Thiếu vắng sức mạnh cộng đồng Buổi chuyện trò về môi trường do Văn phòng trọng điểm Con người và Thiên nhiên (PanNatune) tổ chức tuần trước, một góc nhìn tranh chấp môi trường được các chuyên gia quan hoài là các KCN, KCX gây ô nhiễm nghiêm trọng. Các chuyên gia cho rằng cần phân biệt các cấp độ giữa mâu thuẫn, tranh chấp và xung đột; nên thành lập tòa án môi trường.
Khu dân cư thiếu vắng các chuyên gia nắm vững kiến thức nền, độ nhạy bén chính sách để có thể tương trợ cộng đồng cư dân phản biện vấn đề môi trường khi cấp thiết. Đúng hơn, lỗ hổng trong thực thi giải quyết tranh chấp môi trường ở ta là nó vẫn phụ thuộc vào các xử phạt hành chính.
Trước đó, tại một hội thảo cùng chủ đề, Bộ TN&MT dìm bức xúc và ảnh hưởng của tranh chấp môi trường chỉ xếp sau tranh chấp đất đai. Nhật Bản là một trong số ít các quốc gia có Luật Tranh chấp môi trường. Nhất là các vụ tranh chấp đòi bồi hoàn thiệt hại về người và tài sản do ô nhiễm môi trường gây nên. Dù có rất nhiều vụ việc vi phạm luật pháp về bảo vệ môi trường trên báo chí, song vẫn chưa thấy có bất kỳ một vụ tố tụng hình sự nào về ô nhiễm công nghiệp ở nước ta.
